Sluipenderwijs verovert Karma het religieus bewustzijn, ook van flink van christenen. Ontstaan in het Hindoeïsme, overgenomen door het Boeddhisme, is het in het westen geïntroduceerd door Theosofie en Antroposofie (Rudolf Steiner), Yoga en Boeddhisme. Een onderzoekje.
Karma zegt dat wat je meemaakt in het leven, je lot, veroorzaakt wordt door je eerdere acties, in dit leven of het vorige. Even een wetenschappelijke definitie van de Vrije Encyclopedie Wikipedia: “Karma is de som van alle individuele impulsen, gedachten, woorden, handelingen in heden verleden en toekomst. Het effect daarvan creëert de ervaringen (van heden, verleden en toekomst) en maakt ieder individu verantwoordelijk voor het eigen leven, vreugde en pijn, voor zichzelf en voor anderen.” (www.wikipedia.com).
Veel christenen geloven er in dat God straft of beloont, hier, nu en in het hiernamaals. Karma is geen straf van God, maar een natuurwet – zoals de zwaartekracht een natuurwet is. Het is de wet van "actie en reactie". Een positieve intentie heeft van nature gunstige gevolgen, en slechte (amorele) acties of intenties hebben slechte of onplezierige gevolgen. Je oogst wat je hebt gezaaid, je vindt op je pad wat je zelf hebt opgeroepen. Het geeft hoop: als ik goed doe, zal ik goed ontmoeten. Het waarschuwt: als ik wind zaai, zal ik storm oogsten. Voorwaar, heel wat bijbelse uitdrukkingen passen in het plaatje van karma.
Karma is ín, het is een aantrekkelijke theorie, die veel mensen aanspreekt. En het gaat ook goed, zolang je vooruit blijft denken en zoekt naar de juiste handelswijze. “Wat niet wil dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet” krijgt een waarschuwende kant: “wat je een ander aandoet zal zich als een boemerang tegen je keren”. Dus, is de boodschap, het is in je eigen belang om aardig te zijn voor een ander. En ja, als je zachter en mededogend bent naar jezelf en anderen – dan neemt je kwaliteit van leven toe. Dat kun je ervaren, dus tot zover helpt karma. Maar geeft karma ook een verklaring die je weet te verzoenen met je lot? Helpt het om je leven acceptabel te maken, om het te kunnen verdragen? Helpt het mensen om hun ziekte te verdragen, of hun ongeluk te accepteren?
Mijn vriendin Trees lag op sterven. Ze geloofde in karma en was ervan overtuigd dat zij zelf haar kanker had veroorzaakt. “Laat mij maar sterven, ik weet toch niet hoe te leven” sprak zij bitter. Uiteindelijk verzoende zij zich met haar lot, maar dat de karmagedachte haar daarbij heeft geholpen – nou nee.
Het gaat fout als er teruggeredeneerd wordt, als Karma als verklaring wordt ingezet. Waarom ben ik ziek geworden? Kanker, het noodlot: waarom overkomt het mij? Soms lijkt er een verklaring: je hebt gerookt. Maar waarom heeft die andere roker geen kanker gekregen? Mijn vriendin had niet gerookt. Ik heb wel eens tegen haar gezegd: misschien heb je als kind wel teveel straling gehad en krijg je nu pas kanker omdat je zo gezond geleefd hebt. Maar dat maakte niet veel indruk. Het idee dat je zelf de schuld draagt blijkt een hardnekkig idee. Misschien omdat er ook de hoop in zit dat als je het zelf hebt veroorzaakt je het nog net op tijd kan veranderen en weer ongedaan kan maken.
Het is in de mode om naar psychische verklaringen te zoeken, bijv: “Omdat jij verbitterd bent, heb je kanker gekregen”. Ronduit hardvochtig vind ik mensen die met ‘karma’ als verklaring in de hand zeggen: “Wie zijn gat brandt, moet op de blaren zitten - het is jouw karma”. Wat ze eigenlijk zeggen is dat ze erg blij zijn dat ze zelf veilig zijn. Hen overkomt het gelukkig niet – en ze beschouwen hun geluk als hun verdienste. Meedogenloos. Nee, zo heeft de karmatheorie geen bevrijdende werking.
Ooit ergens is karma vast als verklaring ingezet om mensen zich te laten verzoenen met het lot. Maar een beetje kritische westerling gelooft er onvoldoende in om er acceptatie aan te ontlenen. En een beetje spirituele westerling gelooft er weer voldoende in om zichzelf de schuld te geven. Weg dus met karma als verklaringswijze bij ziekte en noodlot.
Toch zie ik wel waarde in Karma. Karma maakt je bewust van de gevolgen van je daden. Dat je het goede niet kunt bereiken door kwaad te doen. In de onzekerheid van het leven leert Karma om vertrouwen te houden. Karma wijst ons op de grote gevolgen die kleine daden kunnen hebben. Het kleine mosterdzaadje draagt een enorme plant in zich. Een vlinderslag aan deze kant van de oceaan kan een orkaan veroorzaken aan de andere kant. Het vertrouwen dat zo maar een glimlach een omslag kan betekenen in iemands bestaan. Dat vind ik nu weer hoopgevend.
Diana Vernooij
terug naar: start
Dit is de site van Diana Vernooij