“Twee geloven op een kussen, daar slaapt de duivel tussen.” Deze uitdrukking uit mijn jeugd ging over een relatie tussen protestant en katholiek. Het is bijna aandoenlijk als je bedenkt hoe problematisch twee christelijke stromingen in een huwelijk vroeger werd ervaren! Kom daar nu nog maar eens om. Nu zijn velen allang blij als er christelijk wordt verkeerd. Het is het inter-religieus-cultureel huwelijk dat nu de ongeloofwaardigheid treft.
Toen ik 10 jaar geleden verliefd werd op mijn partner riep dat veel vragen in mijn omgeving op, onder andere of ik nu ook een hoofddoek ging dragen. Nee, moslima ben ik niet geworden, ik was al christen en boeddhist. Drie geloven op een kussen, wat slaapt daar dan tussen?
Goed, genoeg cynisme. Ik begrijp de terughoudendheid en zelfs de vooringenomenheid van mensen eigenlijk wel, al vond ik die de eerste jaren van onze relatie wel kwetsend. Maar belangrijker is de vraag hoe je omgaat met multi¬religiositeit, juist als je deze niet als problematisch ervaart.
Niet te gauw mengen – zegt Lathouwers, je kunt 100% christen zijn en 100% boeddhist. Hoe sympathiek dat ook klinkt, ik kan het hem niet simpel nazeggen. Op De Tiltenberg, waar ik leiding aan gaf, kwam AMA Samy jaarlijks een zenretraite geven. Naast boeddhist is hij Jezuïet. Hij woont in India en heeft daar zijn zendo / ashram in Madras. Heel multireligieus. Naast de zenmeditatie droeg hij de eucharistieviering op. Hij lijkt daarmee Lathouwers opmerking te bevestigen, hij is 100% boeddhist en 100% christen. Maar ik bleef er moeite mee hebben – wist mij als vrouw uit dit soort 100% christendom buitengesloten. Ben je ook 100% christen als je afstand neemt van de dogma’s en overtuigingen van de officiële christelijke kerk? Als je je vrijheden veroorlooft in de uitleg van de verhalen en tradities, gebaseerd op je eigen geloofservaring, of geïnspireerd door andere religies?
Ooit riepen wij in de vrouw-en-geloofbeweging: “Wíj zijn de kerk”, met of zonder officiële goedkeuring. Wij zijn net zo gerechtigd met 2 of 3 in Jezus’ naam bijeen te komen – en we weten hem aanwezig in ons midden. De kerkelijke instituten delen vrouwen een plek aan de rand van de kerk toe. Terecht laten we ons niet uit het centrum van het geloof naar de marge drukken.
In de Duif, de kerk waar ik voorganger ben, gaan protestanten en katholieken al 30 jaar in harmonie samen. Ik ben er sinds16 jaar onbezoldigd voorganger in zondagse vieringen en in bijzondere vieringen als doopdiensten, huwelijken en begrafenisdiensten – allemaal niet officieel erkend en uiterst waardevol. Ik ben dus al zeker 16 jaar buitenkerkelijk christen en ik veroorloof mij eigen invalshoeken en zelfgemaakte rituelen, een voorzichtige mix van elementen uit meerdere religies.
De laatste jaren introduceer ik steeds vaker, naast de christelijke teksten, teksten en gebeden uit andere tradities, spelend met de ruimte van de ‘oecumenische basisgemeente’. Met een christelijk – boeddhis¬tisch stel zoek ik een nieuwe trouwbelofte. Samen met de ouders van een eigen kind en een islamitische pleegkind ontwerpen we een ritueel dat beide kinderen het geheim van de religie meegeeft en noemen het een Fluisterritueel. Met een vriendin die sannyasin (oneerbieding gezegd: ‘in Baghwan’) is, bereid ik haar begrafenisviering voor – en ik heb die ook gehouden.
De multireligieuze zoektocht is de tegenhanger van het fundamentalisme van religies. Als je gelooft dat jouw religie de enige ware is, dat jouw heilige boek Hét Heilige Boek is – dan is er geen ruimte voor anderen, geen ruimte voor de mix die mensen raakt. Als je gelooft dat er een ware religieuze ervaring van bevrijding onder elke religie ligt, dan relativeert dat de heilige woorden en rituelen, de vaste overtuigingen en oordelen.
Wat is de ultieme meervoudige religieuze identiteit? Vier geloven op een kussen? Of moeten we toe naar wat de vaatwaspoederblokjesreclame zegt: “Niet ‘7 in 1’, of ‘12 in 1’ maar ‘All in one’”?
Mijn geliefd boeddhistisch antwoord is: geef die religieuze identiteit maar op. Laten we overal grasduinen en ons verdiepen. Geef het zoeken van de verschillen en de houvasten prijs. Het dagelijks leven vraagt vooral om leefbare antwoorden. En laten we vertrouwen dat iedere religie en ieder aandachtig mens je kan inspireren om een zinvol leven te leiden.
Als mijn man en ik samen praten over religie zijn we het nooit eens, maar als ik mijn viering en overweging houd in De Duif zegt hij dat hij het prachtig vond.
Diana Vernooij
terug naar: start
Dit is de site van Diana Vernooij